Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα

(Federal Reserve System). Τραπεζικός θεσμός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής που δεν έχει το ακριβές όμοιό του σε καμιά άλλη χώρα, αλλά οι λειτουργίες του αντιστοιχούν στις λειτουργίες κεντρικής τράπεζας. Αντίθετα προς τα ευρωπαϊκά τραπεζικά συστήματα, που χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία μεγάλων τραπεζών εθνικής σημασίας με πολλά υποκαταστήματα και πρακτορεία εγκατασπαρμένα στο σύνολο του εθνικού εδάφους, το αμερικάνικο τραπεζικό σύστημα συνίσταται κατά μεγάλο μέρος από ένα πλήθος ανεξάρτητων τοπικών τραπεζών. Η λειτουργία αυτή οφειλόταν στο γεγονός ότι μέχρι μιας εποχής σχετικά πρόσφατης, ο καθένας μπορούσε –ακόμα και με το κεφάλαιο σχετικά περιορισμένο– να ιδρύσει τράπεζα. Αυτό οδήγησε σε μια μακριά σειρά πτωχεύσεων και γενικά αφερεγγυότητας, που διευκολύνθηκε ως τις παραμονές του A’ Παγκοσμίου πολέμου από την απουσία ενός κεντρικού οργανισμού, ο οποίος να έχει το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων και, έτσι, να συντονίζει και να ελέγχει την τραπεζική και πιστωτική δραστηριότητα. Το κύμα των πτωχεύσεων, που προήλθε από την οικονομική κρίση του 1907, έπεισε τους Αμερικάνους για την ανάγκη να τακτοποιήσουν το τραπεζικό τους σύστημα, συγκεντρώνοντας τις εκδόσεις τραπεζογραμματίων και δημιουργώντας έναν οργανισμό ικανό να ασκήσει έλεγχο στο νόμισμα και στην πίστη. Επειδή όμως ήταν ακόμα έντονη η πατροπαράδοτη δυσπιστία των Αμερικανών προς κάθε μορφή συγκεντρωτισμού, ο νόμος περί ομοσπονδιακού αποθέματος –που δημοσιεύτηκε το 1913– αντί να προβλέψει τη σύσταση μιας μοναδικής κεντρικής τράπεζας, χώρισε το έδαφος των Ηνωμένων Πολιτειών σε 12 διαμερίσματα, στο καθένα από τα οποία μια Ομοσπονδιακή Αποθεματική Τράπεζα (Federal Reserve Bank) έχει το μονοπώλιο της έκδοσης τραπεζογραμματίων. Κάθε μία από τις τράπεζες αυτές είναι –τυπικά– μετοχική εταιρεία, μέλη της οποίας είναι, αυτομάτως, οι τράπεζες που ενεργούν σε εθνική κλίμακα και, αν το επιθυμούν, οι τράπεζες που ενεργούν στο περιβάλλον μιας μόνο Πολιτείας. Ουσιαστικά, στο Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα συμμετέχουν λιγότερες από τις μισές τράπεζες που υπάρχουν, αλλά οι καταθέσεις τους συγκεντρωμένες υπερβαίνουν τα 6/7 του συνόλου. Οι 12 Ομοσπονδιακές Αποθεματικές Τράπεζες συντονίζονται και διευθύνονται από ένα συμβούλιο διοικητών με έδρα την Ουάσινγκτον (Board of Governors) που αποτελεί τον κεντρικό οργανισμό της τραπεζικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών. Καθορίζοντας τα ποσοστά του νόμιμου αποθέματος που οι συμμετέχουσες στο σύστημα τράπεζες οφείλουν να καταθέσουν στις Ομοσπονδιακές Αποθεματικές Τράπεζες και ορίζοντας το προεξοφλητικό επιτόκιο, το συμβούλιο διοικητών ελέγχει την ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί και διευθύνει την ανάπτυξη της τραπεζικής πίστης. Οι εργασίες της ελεύθερης χρηματαγοράς ελέγχονται από ένα ειδικό βοηθητικό όργανο, την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ελευθέρας Αγοράς (Federal Open Market Committee.). Παρά τη φαινομενική ιδιωτική φύση του (όπως προαναφέρθηκε οι 12 τράπεζες είναι τυπικά μετοχικές εταιρείες), το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα ενεργεί στην πραγματικότητα ως όργανο της κυβερνητικής οικονομικής πολιτικής, σε στενή συνεργασία με το υπουργείο Οικονομικών.